Lichaamsbeweging en het gebrek daaraan: een dagelijkse inspanning

Als we het over cardiovasculaire preventie hebben, geldt gebrek aan lichaamsbeweging als een risicofactor. Wel bewegen is dan uiteraard heilzaam. Volgens de WGO zou gebrek aan beweging, een zittend leven zeg maar, op wereldschaal op drie na de belangrijkste risicofactor voor mortaliteit zijn; vergeleken met actieve mensen zou het mortaliteitsrisico van mensen die weinig bewegen 25 tot 30% hoger liggen en hun infarctrisico zou zo goed als dubbel zo groot zijn. Nieuw is dat niet want lichaamsbeweging geldt al sinds halverwege de 20ste eeuw als een uitstekende manier om zichzelf te beschermen, niet alleen tegen hart- en vaataandoeningen maar ook tegen uiteenlopende andere aandoeningen (zwaarlijvigheid, diabetes, bot- en gewrichtsproblemen, borst- en darmkanker enz.).

Methodes om lichaamsbeweging en gebrek eraan te meten
Sedentair gedrag of zittend leven wordt gedefinieerd als de afwezigheid van lichaamsbeweging en vandaar een gering energieverbruik (liggende houding tijdens de slaap, zitten terwijl men leest of schermtijd doorbrengt, enz.). Lichamelijke activiteit komt dan overeen met het energieverbruik door lichaamsbeweging, goed voor 25-30% van het totale energieverbruik. Er zijn verschillende manieren om te meten hoe actief iemand lichamelijk is. De meest gebruikte is een vragenlijst voor zelfevaluatie, waarbij men mensen vraagt gedurende enige tijd verslag uit te brengen van wat ze in de loop van een dag doen. Het nauwkeurigste instrument is de accelerometer, een toestelletje dat men om de pols of op de heup draagt. Het detecteert en meet versnellingen die het gevolg zijn van bewegingen van het lichaam in drie orthogonale vlakken. Dit systeem levert een continue waarde die de frequentie, de duur en de intensiteit van de lichaamsbewegingen weergeeft.

Lichaamsbeweging en het gebrek eraan in België
In het kader van een nationaal onderzoek naar voedselverbruik dat in 2014-2015 werd verricht, werd ook gerapporteerd waar de Belg staat op het vlak van lichaamsbeweging. Uitgaande van de aanbevelingen van de WGO voor volwassenen van 18-64 jaar, kon van 91% onder hen gezegd worden dat ze het minimum aan lichaamsbeweging haalden; zorgwekkender was de situatie bij jonge mensen: slechts 48% van de 6- tot 9-jarige kinderen en 29% van de 10- tot 17-jarige adolescenten haalden die minimumwaarde. De totale duur van zittende bezigheden bedroeg bij volwassenen 5u47/dag (>8 u/dag bij 22% !), bij kinderen 6u27/dag en bij adolescenten 8u44/dag. Er is dus bij de jonge Belgen een probleem: ze bewegen te weinig. Maar ook in het volwassen deel van de bevolking zou de situatie beter kunnen.

Gunstig effect van lichaamsbeweging voor hart- en bloedvaten
Dat lichaamsbeweging de cardiovasculaire risico’s verkleint is al geweten sinds in de jaren 1950-1960 in Engeland en in de V.S. onderzoek is verricht in professionele milieus (Londense bussen, Amerikaanse dokwerkers, universiteitsstudenten). In de jaren 1970 wist een Amerikaans onderzoek aan te tonen dat het energieverbruik door lichaamsbeweging hoger moest liggen dan een drempel van 2000 kcal/week om tot een significante daling van het infarctrisico te komen. Die drempel komt overeen met ongeveer drie uur joggen per week of dagelijks 30 tot 40 minuten stevig doorstappen of 75 minuten per dag gewoon wandelen (3-4 km/u). Nog later toonde een ander onderzoek aan dat bij meer dan 2200 kcal/week zelfs een afname van de atheroomplaques in de kransslagaders viel waar te nemen!

Hoeveel lichaamsbeweging vereist is om voor hart en bloedvaten een voordeel op te leveren is een cruciale kwestie. De ideeën op dat gebied zijn in de loop der jaren geëvolueerd. Het was verleidelijk te denken dat het voordeel groter werd naarmate men intensiever ging bewegen, wat dan het advies opleverde zo veel mogelijk duursporten te beoefenen zoals fietsen, joggen, stevig wandelen, zwemmen, enz. Andere onderzoeken opperden evenwel dat lichaamsbeweging die te intens is of niet goed afgestemd op de fysieke conditie, negatief zou kunnen uitpakken. Het gaat hierbij dan niet over de zeldzame gevallen van plots overlijden bij jonge sportlui – die doorgaans veroorzaakt worden door onderliggende hartproblemen waar men geen weet van heeft – maar over gevallen die zich voordoen bij volwassenen met ischemische aandoeningen (kransslagaderlijden). Bovendien is vastgesteld dat bepaalde hartritmestoornissen, met name boezemfibrilleren, bijzonder vaak voorkwamen bij voormalige beroeps- of amateursporters die waren gestopt met competitiesport. Er doken twijfels op met betrekking tot overdreven sportactiviteit zoals marathon, triatlon enz. Mits de lichamelijke conditie goed is en men zich goed voorbereidt, is er nochtans geen grens aan sportbeoefening.

Zeer onlangs, in januari 2021, werd een Brits onderzoek gepubliceerd dat meer dan 90.000 mensen gedurende vijf jaar had gevolgd. Hun lichamelijke activiteit werd met een accelerometer gemeten en daaruit bleek dat er geen limiet is voor de hoeveelheid lichaamsbeweging: hoe meer, hoe beter! Een kwart van de deelnemers zat aan de top van die hoeveelheid, waarbij het zowel om matig intensieve als om zware inspanningen ging, en bij hen bedroeg de daling van het risico dat ze een cardiovasculaire aandoening zouden ontwikkelen tussen 48% en 57%. De onderzoekers waren zo zorgvuldig geweest hun resultaten te controleren met inachtneming van de andere eigenschappen van hun onderzoekspopulatie (leeftijd, geslacht, andere risicofactoren…).

Maar daarom niet getreurd voor de minder dapperen: een beetje lichaamsbeweging is nog altijd beter dan helemaal niets. Lichte activiteiten zoals tuinieren, het huis onderhouden, de trap nemen in plaats van de lift, het draagt allemaal bij tot de vermindering van het cardiovasculair risico. Men heeft zelfs kunnen bewijzen dat alleen al een tijd rechtop staan in plaats van te blijven zitten, zelfs zonder verder iets noemenswaardigs te doen, gepaard gaat met een daling van de mortaliteit, zowel in het algemeen als door hart- en vaataandoeningen! Een Zweeds onderzoek beschreef een mogelijk mechanisme: rechtop staan werkt het verkorten van de telomeren van onze chromosomen in de hand, en de lengte daarvan houdt verband met onze levensduur. Vandaar dat producenten van kantoormeubilair bureaus aanbieden waaraan men kan rechtstaan…

Lichaamsbeweging: praktisch advies
Voor men aan het sporten gaat, houdt men best rekening met een aantal elementen, zoals geslacht, leeftijd en vooral lichaamsconditie. De beste en nauwkeurigste manier om die te kennen is een inspanningsproef op een ergometrische fiets of op een loopband. Daarvoor moet men naar een cardioloog. Dat is voorbehouden voor sportlui die hun maximale fysieke capaciteit willen kennen, oudere mensen die (opnieuw) willen gaan sporten en mensen die van een hartprobleem herstellen en revalideren.
Voor Jan en alleman bestaat er een zeer eenvoudige manier om de lichaamsconditie te kennen: de trappenlooptest. Men chronometreert dan de tijd die men nodig heeft om snel 3-4 trappen te beklimmen. Prof. J-L. Vandenbossche vertelt er meer over in de rubriek vragen/antwoorden in dit nummer.
Voorts houdt men best in het achterhoofd wat de WGO in 2021 adviseert in verband met lichaamsbeweging op alle leeftijden:

  • Jongeren (5-17 jaar) zouden dagelijks ten minste 60 minuten matig tot stevig moeten bewegen (ten minste 3x per week intensieve inspanning om het spierstelsel en het beendergestel te verstevigen).
  • Volwassenen (18-64 jaar) zouden per week minstens 150 minuten matig intensief moeten duursporten of ten minste 75 minuten per week intensief of een combinatie van beide. Voor extra voordeel mogen die cijfers verdubbeld worden: 300 minuten per week matig intensief duursporten of 150 minuten per week intensief of een combinatie van beide.
  • Senioren (>65 jaar) zouden in de loop van de week minstens 150 minuten matig intensief moeten duursporten of ten minste 75 minuten per week intensief of een combinatie van beide. Extra voordeel verkrijgt men door die cijfers te verdubbelen: 300 minuten per week matig intensief duursporten of 150 minuten per week intensief of een combinatie van beide. Oudere mensen met een beperkte mobiliteit zouden eveneens ten minste drie dagen per week oefeningen moeten doen die het evenwicht verbeteren en helpen te voorkomen dat men valt. Spierversterkende oefeningen zouden ten minste twee dagen per week moeten worden gedaan.

Besluit
Gebrek aan lichaamsbeweging is als zodanig zonder meer een cardiovasculaire risicofactor. Vooral onder jongeren is dat gebrek binnen de Belgische bevolking zorgwekkend.

Het beoefenen van een fysieke activiteit die afgestemd is op de eigen mogelijkheden, kan alleen maar aanbevolen worden. De voordelen van lichaamsbeweging voor hart en bloedvaten zijn onmiskenbaar en lijken volledig los te staan van de voordelen van gezond leven in het algemeen (niet roken, evenwichtige voeding, lichaamsgewicht onder controle houden, enz.).

Op de hoeveelheid lichaamsbeweging die goed is voor het hart staat geen limiet. Een recent onderzoek heeft de hypothese dat een hoog niveau van lichaamsbeweging mogelijk niet gunstig zou zijn, niet bevestigd. Hoe meer hoe beter dus, maar tegelijk werd ook aangetoond dat een beetje nog altijd beter is dan helemaal niets! Elke dag een halfuur wandelen, eventueel opgesplitst in 2×15 of 3×10 minuten, is al voldoende en vormt de beste sport die kan worden aanbevolen voor ouderen of mensen die hun fysieke conditie nog moeten verbeteren.

GETUIGE VAN EEN HARTSTILSTAND ?

HOE HERKEN JE EEN HARTSTILSTAND ?

Het slachtoffer verliest het bewustzijn, reageert niet als men luid roept en ademt niet of heeft geen normale ademhaling.

Hoe reageren ?

Bel de 112
en geef het juiste adres op

Ga meteen over tot hartmassage
a. Plaats je handen in het midden van de borst.
b. Op het ritme van “Staying Alive” duw je 30 keer krachtig op de borst van het slachtoffer (100 keer per minuut)

Defibrilleer met een AED :
Zet het toestel aan en volg de instructies.

Wanneer de hulpdiensten aangekomen zijn, wees fier, jouw handen hebben een leven gered… Word HartRidder !

1 minuut gewonnen is 10 % meer overlevingskans !
Een leven redden kunnen we allemaal.

Vull uw INAMI nummer :

Test_inami nl
Je suis médecin
reCAPTCHA

QUIZZ DU COEUR

[charitable_registration]

Quiz van het hart

Testez-Vous nl
U bent
Boutons radio
Hoe oud bent u ?
Hebt u reeds hartproblemen gehad ?
Lijdt u aan diabetes ?
Hebt u een cholesterolprobleem ?
*
Lijdt u aan hoge bloeddruk ?
*
Heeft een lid van uw familie al een cardiovasculaire aandoening gehad ?
Rookt u elke dag ?
Doet u regelmatig aan lichaamsbeweging :het equivalent van minstens 30 minuten stappen per dag, 5 dagen op 7 ?