Artikel van Prof. Agnès Pasquet

Yentl is weliswaar een roman die Isaac Bashevis Singer in 1962 publiceerde, maar het was Barbara Streisand die met haar rol in de gelijknamige musicalfilm het verhaal populair maakte. En dat verhaal gaat over het meisje Yentl, dat in het Oost-Europa van 1904 leeft in een wereld die vrouwen geen toegang geeft tot onderwijs. Om binnen te geraken in een religieuze school voor jongens vermomt ze zich als man, knipt ze haar haar kort en verandert ze van naam.

In 1991 gebruikte de Amerikaanse cardiologe Bernadine Haley, de eerste vrouw die het National Institute of Health (NIH) leidde, deze uitdrukking om de aandacht te vestigen op het verschil in aanpak en behandeling tussen mannen en vrouwen op cardiologisch gebied. Ze schreeuwde het haast uit: “Moet je een man zijn om degelijke zorg krijgen?”

Hart- en vaataandoeningen zijn bij vrouwen nog altijd doodsoorzaak
nummer 1. Al hebben vrouwen heel wat risicofactoren gemeen met mannen, sommige daarvan zijn specifieker voor vrouwen of komen bij vrouwen op een andere manier tot uiting.

Hartkwalen doen zich bij vrouwen anders voor. Twee voorbeelden volstaan om dat te illustreren: hartfalen en kransslagaderlijden. Bij vrouwen komt hartfalen vaker voor in de vorm van hartfalen met behouden ejectiefractie, terwijl het bij mannen meestal gaat om hartfalen met verlaagde ejectiefractie. Kransslagaderlijden komt bij vrouwen minder vaak voor, maar bij acuut kransslagadersyndroom komen afwezigheid van coronaire laesies of niet-afsluitende kransslagadervernauwingen vaker voor. De microcirculatie blijkt ook veel vaker aangetast.

De symptomen verschillen eveneens tussen man en vrouw. Mannen voelen bij een hartinfarct zeer vaak pijn in de linkerarm, een drukkende gewaarwording in de borstkas en soms een beklemming in de keel. Bij vrouwen daarentegen gaat het vaak om vermoeidheid, een ongemakkelijk gevoel, kortademigheid, pijn in het kaakbeen. Dat vertraagt de diagnose en dus de behandeling en verklaart ongetwijfeld mee het groter aantal overlijdens bij vrouwen.

Ook de aanpak zelf verschilt: uit Amerikaanse registers blijkt dat mannen 2,4 keer meer kans maken om bij wijze van primaire preventie een defibrillator ingeplant te krijgen.

Deze scheeftrekking op basis van het geslacht begint echter al bij medische studies en klinische proeven, waar het vrouwelijk deel van de bevolking vaak ondervertegenwoordigd is. Hoe geldig of doeltreffend bepaalde behandelingen dan zijn bij vrouwen, is daardoor zeer de vraag.

Ten slotte groeit de belangstelling voor zwangerschap en de aanpak van hart- en vaataandoeningen tijdens de zwangerschap, om meer inzicht te krijgen in hartkwalen bij vrouwen.