Artikel van Mélanie Saeremans – Psychologe-Psychotherapeute Coördinatrice van de kliniek voor spel en andere gedragsverslavingen van het CHU Brugmann, Brussel.

Schermen zijn niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven en niet zelden valt vast te stellen dat mensen zelfs afhankelijk worden van het gebruik ervan. Men spreekt dan van verslaving. De gevolgen van die afhankelijkheid op de geestelijke gezondheid zijn intussen bekend, maar over de impact op de lichamelijke gezondheid, met name van hart en bloedvaten, gaat het minder vaak.

Schermverslaving: alarmsignalen

• U bent voortdurend bezig op verschillende schermen.
• U overschrijdt bij schermgebruik vaak de tijd die u er aanvankelijk voor had uitgetrokken.
• U kunt uw gebruik moeilijk onder controle houden of beperken.
• U voelt een zekere angst of ongemak wanneer u niet op uw schermen bezig bent.
• U voelt voortdurend de nood aan connectie, zelfs in situaties waarin dat niet hoort (tijdens maaltijden, tijdens gespreken, aan het stuur, enz.).
• Uw buitensporig schermgebruik heeft een negatieve weerslag op uw intermenselijke relaties, uw prestaties op school of op het werk, uw sociale activiteiten of uw vrijetijdsbesteding.
• U moet uw schermen almaar langer gebruiken om dezelfde genoegdoening of hetzelfde plezier eraan te beleven als voorheen. Wat aanvankelijk matig gebruik was, wordt steeds intensiever.
• Wanneer u tracht uw schermgebruik te verminderen of er een einde aan te maken, voelt u ontwenningsverschijnselen zoals prikkelbaarheid, agitatie, angst, depressie of slapeloosheid.
• U verwaarloost fundamentele behoeften zoals voeding, slaap, persoonlijke hygiëne, lichaamsbeweging.

Zittend schermgebruik: geruisloos gevaar voor het hart
Zittend of liggend veel tijd doorbrengen voor een scherm (computer, tablet, smartphone of televisie) kan de mate waarin we aan lichaamsbeweging doen serieus inperken. Hart en longen verliezen een stuk van hun efficiëntie om de rest van ons lichaam van zuurstof en voedingstoffen te voorzien. Het verlies van dat vermogen verhoogt het gevaar voor hartaandoeningen.
Gebrek aan beweging gaat vaak gepaard met een hoge bloeddruk, wat een van de grote risicofactoren voor hartaandoeningen is. Regelmatig bewegen maakt het mogelijk de bloeddruk te verlagen, terwijl zittend blijven leven de bloeddruk verhoogt. Zittend leven verhoogt het gevaar voor kransslagaderaandoeningen. Wanneer we niet actief zijn, kunnen vetafzettingen zich immers ophopen in onze slagaders, waardoor die nauwer en minder soepel worden. Regelmatig bewegen daarentegen houdt uw bloedvaten gezond en vermindert de ophoping van die afzettingen.
Gebrek aan lichaamsbeweging is eveneens een belangrijke factor bij de ontwikkeling van zwaarlijvigheid en diabetes type 2, die op hun beurt de gevaren voor hartaandoeningen vergroten. Het is bijgevolg cruciaal om lichamelijk actief te blijven en onze schermtijd te beperken. Zelfs kleine beetjes van regelmatig bewegen, bijvoorbeeld door dagelijks een halfuur te wandelen, kan een significante impact hebben op de gezondheid van ons hart.

Schermen en voedingsonevenwicht: een vernietigende cocktail voor het hart
Mensen met een schermverslaving zijn geneigd om tijdens hun schermtijd ongezonde en calorierijke dingen te eten en te drinken, zoals snacks, gesuikerde frisdrank en bewerkte voedingsmiddelen. Deze ongezonde voeding heeft natuurlijk ook een impact op de gezondheid van ons hart.
Onevenwichtige voeding met te veel calorieën kan tot gewichtstoename en obesitas leiden, twee belangrijke risicofactoren voor hartziekten. Ze kan ook het cholesterolgehalte in het bloed verhogen en daardoor de ontwikkeling van atherosclerose in de hand werken.
Fruit en groenten blijven een belangrijke voedingsbron voor ons lichaam, want ze zijn rijk aan vitaminen, mineralen, antioxidanten en vezels. Ook belangrijk zijn omega-3-vetzuren in vette vissoorten, noten en lijnzaad. Ze spelen een beschermende rol tegen hartaandoeningen door ontsteking en oxidatieve stress te verminderen. Ook verbeteren zij de lipidengehaltes en verminderen zij het gevaar voor bloedklonters.

Schermverslaving: een nachtmerrie voor de slaap en het hart
Nachtelijk schermgebruik, in het bijzonder voor men gaat slapen, kan de slaap verstoren. Het blauwe licht dat van schermen uitgaat, kan de productie van melatonine remmen, een hormoon dat de slaap regelt. Zo kan schermgebruik dus slaapstoornissen veroorzaken. Slapeloosheid en chronisch slaapgebrek worden in verband gebracht met een hoger risico van hart- en vaataandoeningen, met inbegrip van hoge bloeddruk, kransslagaderlijden en beroertes.
Periodes met verstoorde of te weinig slaap kunnen ons stresssysteem activeren, waardoor hormonen vrijkomen die de bloeddruk verhogen en de normale regelmechanismen verstoren.
Slaapstoornissen kunnen eveneens het insulinemetabolisme verstoren en insulineresistentie in de hand werken, wat een belangrijke risicofactor voor diabetes type 2 is. Insulineresistentie kan het suikergehalte in het bloed verhogen, ontsteking en de vorming van plaque in de bloedvaten in de hand werken, waardoor het gevaar voor hart- en vaataandoeningen toeneemt.
Het is van belang te benadrukken hoe belangrijk degelijk en lang genoeg slapen is voor de gezondheid van hart en bloedvaten. Het is aanbevolen daarvoor een regelmatige routine aan te houden, te zorgen voor een omgeving die de slaap bevordert, opwekkende middelen voor het slapengaan te vermijden en stress onder controle te leren houden.

Schermen en stress: hart onder druk
Overmatig schermgebruik kan bijdragen tot hoge stress- en angstniveaus. Sociale media kunnen maatschappelijke druk uitoefenen en ertoe leiden dat men zich wil vergelijken, zich anders voelt en weinig zelfachting heeft. Chronische stress en angst kunnen een negatieve weerslag hebben op de gezondheid van hart en bloedvaten door de bloeddruk en het hartritme te verhogen en ontstekingen in het lichaam te bevorderen.
Stress en angst kunnen ons gedrag (roken, alcoholgebruik) negatief beïnvloeden en daardoor het gevaar voor hartaandoeningen vergroten. Ook kunnen ze bij bepaalde personen onregelmatigheden in het hartritme op gang brengen, vooral bij mensen die genetisch voorbeschikt zijn of reeds met hartproblemen kampen. Symptomen zoals een snelle hartslag, hartkloppingen en ritmestoornissen kunnen dan het gevaar voor ernstige hartaandoeningen vergroten.
Strategieën zoeken om stress onder controle te houden, zoals ontspanning, meditatie, regelmatig bewegen, gezonde voeding en sociale steun, kan een grote hulp zijn voor de gezondheid van hart en bloedvaten.

Tips & tricks om uw schermgebruik te beperken:
Leg uzelf grenzen op en leg uren vast waarin u geen schermen gebruikt.
Plan schermloze perioden in: gun uzelf regelmatig momenten waarop u gedeconnecteerd bent. Hou bijvoorbeeld elke dag een uur vrij om iets anders te doen: een boek lezen, een sport beoefenen, naar buiten gaan, enz.
Bekijk welke andere activiteiten u graag verricht en die het schermgebruik kunnen vervangen. Dat kan een creatieve vrijetijdsbesteding zijn, sociale activiteiten enz.
Gebruik apps om uw schermtijd te beheren: er zijn apps beschikbaar die u helpen uw schermtijd onder controle te houden. Ze volgen en beperken bijvoorbeeld de tijd die u op bepaalde toepassingen doorbrengt, geven u een seintje wanneer het tijd is voor een pauze of blokkeren zelfs tijdelijk de toegang tot bepaalde functies.
Plan sociale bezigheden in: breng tijd door met vrienden of familie. Ga naar buiten, speel gezelschapsspellen of doe mee aan groepsactiviteiten waarmee u zich kunt amuseren zonder aan een scherm gekluisterd te zijn.
Als u maar moeilijk in uw eentje los kunt raken van die schermen, zoek dan steun bij vrienden of familie. Denkt u werkelijk schermverslaafd te zijn, dan wordt aangeraden professionele hulp te zoeken in de geestelijke gezondheidszorg om de aangewezen adviezen en ondersteuning te krijgen.